Rezerv alan yasası hayatımıza gireli bir yıl oldu. Bu sürede özellikle deprem bölgesi olan Hatay’da mülkiyet hakkını ihlal eder şekilde zeytinliklerin söküldüğünü gördük. Bu kanun, mülkiyet hakkına yönelik ciddi saldırı niteliğindeyken şimdi de ‘imar hakkı aktarımı’ diye yeni bir düzenleme hayata geçirildi. Bu yeni düzenleme ile Düzenleme ile vatandaşların mülkiyet hakkı, gerektiğinde başka parsellere de taşınabilecek. Eski Yeşilçam filmlerinde müteahhitlerin iştahını kabartan arsalara el koymak için döndürülen dalaverelere gerek kalmadan vatandaşın mülküne el koymanın yolu açılıyor.
Anayasa hukukçusu Tolga Şirin ise kanun teklifinde söz konusu maddedeki “imar hakkı aktarımı” konulu hükmünün taşınmazlara keyfî el atmalara fazlasıyla müsait olduğunu belirterek, “Bir sabah tapulu evinizin, “imar hakkı aktarımı” ile şehrin ücra köşesindeki bir arsayla değiştirildiğine tanıklık edebilirsiniz” değerlendirmesini yapmıştı.
Önce deprem gerekçesiyle ‘Rezerv alan’
9 Kasım 2023’te ‘Kentsel Dönüşüm Yasası’ adıyla bilinen 6306 Sayılı Kanun’da yapılan değişiklikle yerleşim yerlerinin de “rezerv alan” ilan edilebilmesinin önü açıldı. 21 maddelik kanunun öncelikli amacının, afet riski bulunan bölgelerde kentsel dönüşüm çalışmalarını hızlandırmak olduğu açıklanmıştı.
Bu kanunla, hasar tespit raporlarına dayalı olarak tesis edilen idari işlemlere karşı açılan iptal davalarında yeni usuller getirildi; yargı süreçleri hızlandırıldı. Yürütmenin durdurulması talebine ilişkin olarak verilen kararlara itiraz edilememesi hükme bağlandı.
İmar hakkı aktarımı ile kıymetli tapulu mülkler için risk
Rezerv yasasının üzerinden tam bir yıl geçmişken bu kez ‘İmar hakkı aktarımı’yla ilgili düzenleme Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Muhalefetin itiraz ettiği maddeye göre kamusal alanda kalan bir arsadaki imar hakkı transfer edilecek.
Köy Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 5’inci maddesine “imar hakkı aktarımı” tanımı eklendi. Böylece daha önce imar planlarına not düşülerek spesifik olarak yapılabilen imar transferi, kanunla genele yayılarak uygulanacak.
“Rant aktarımı”
Bir arsanın okul, yol, park, yeşil alan gibi kamu hizmet alanlarında kalması halinde, o parseldeki emsale esas inşaat hakkı başka parsel taşınabilecek.
Yani ilgili kamu idaresi veya belediye, kendisine ait başka bir imar alanında vatandaşa yer gösterecek. Burada metrekare değil de ekonomik değer belirleyici etken olacak. Arsanın değerini belirleyecek rapor ise SPK lisanslı değerleme şirketlerince hazırlanacak. Örneğin 1 milyon liralık 200 metrekare bir arsanın değeri, başka bir yerde 100 metrekareye denk gelebilir. O zaman da vatandaş ona göre tercih yapacak. Ya da tam tersi 1,2 milyon liralık bir arsa değeri, imar hakkı transferiyle 1 milyon liralık arsa için imkan sağlıyorsa mahsuplaşma devreye girebilecek. Kamu, vatandaş kabul ederse arasının üzerine kalan kısım için de para ödeyip denkleştirme yoluna gidebilecek.
Kanunla ilgili bir önemli eleştiri ise, “Kamulaştırılarak sosyal donatı alanı olan o bölgenin, gelecekte yerel yönetim değiştiğinde yeniden özel mülkiyete dönmesi nasıl engellenecek?” sorusunun cevabı. Bu konu da kesin bir cevap içermiyor. Başta DEM Parti olmak üzere muhalefet de ‘rant aktarımı’ diyerek bu kanuna itiraz etti.
