Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün ‘Milli Mücadele’nin başlangıcı olan Samsun’a çıkışının 106’ıncı yıldönümü. 19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı ülke çapında kutlanıyor. Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün Samsun’a çıkışının 106’ncı, bayram olarak kutlanmasının ise 87’nci senesi… 19 Mayıs Gençlik bayramının hikayesi nedir?
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde farklı tarihlerde kabul edilen kanun tekliflerine göre; Türkiye Cumhuriyeti’nin 4 bayramı vardı. Bunlar; 23 Nisan Bayramı, 2 Kasım Hakimiyet Bayramı, 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı ve 30 Ağustos Zafer Bayramı. Ancak 19 Mayıs, 1938 yılına kadar resmi bir bayram olarak kutlamalar kapsamına alınmadı.
Kurtuluş mücadelesini başlangıcı
19 Mayıs’ı öteki milli bayramlardan ayıran en önemli özelliği, bir “sonuç” değil, bir “başlangıç” olarak kutlanması. Çünkü Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk’a “1919 senesi Mayıs’ının 19. günü Samsun’a çıktım” diye başlıyordu.
“O büyük şahsiyet”
Habertürk’te yer alan habere göre Edhem Veysi Bey “Gazi Günü” başlıyla 1927 yılında yayınladığı yazısında, Atatürk’ün Samsun’a çıkışını şöyle anlatıyordu:
“Ordu müfettişi unvanıyla memleketimize adım atan bu şahsiyeti, o günlerde kimse tam olarak anlayamamıştı. Çünkü o dönemde millet, içinde bulunduğu ruh haliyle, sağlıklı değerlendirmeler yapabilecek durumda değildi. Farklı ve gereksiz tartışmaların yarattığı kargaşa ortamında adeta kendinden geçmişti.
O büyük şahsiyet, Samsun’da bir hafta sessizce kaldı. Çevresini gözlemledi, insanları dinledi. Ardından yolunu Anadolu’nun içlerine çevirdi. İşte o andan itibaren, bu şahsiyetin gerçek kimliği yavaş yavaş anlaşılmaya başlandı. Meğer o kişi sadece bir ordu müfettişi değilmiş; aslında bir vatan müjdecisiymiş. Üç yıl sonra milletin kavuşacağı şanlı bağımsızlığın müjdesini getirmiş.”
Önce “Gazi Günü” ilan edildi
Atatürk’ün Samsun’a çıktığı tarih olan 19 Mayıs, Samsun’da 1926 yılından itibaren “Gazi Günü” olarak kutlanmaya başlandı. Bundan sonra 19 Mayıs, programlı törenlerle her sene kutlanmaya devam etti.
1927 yılında Samsun Vilâyeti tarafından hazırlanan Cumhuriyet Bayramı kutlama programı önce Samsun Gazetesi’nde yayımlandı. Ardından el ilanları olarak halka dağıtıldı ve şehrin çeşitli noktalarına asıldı.
Kutlama programı doğrultusunda törenler, fabrika ve demiryolu kuruluşlarının düdüklerini çalmasıyla başladı. Parkta yapılan ilk törenin ardından, Samsun halkının 1926 yılında Mustafa Kemal Atatürk’e hediye ettiği Gazievi’nin önüne geçildi. Burada günün anlam ve önemine dair konuşmalar yapıldı.
Törenin devamında Mecidiye Caddesi takip edilerek belediye binasına yüründü. Akşam saatlerinde belediyede bir şükran balosu düzenlendi, gece ise şehirde fener alayları yapıldı.
19 Mayıs’ın “Atatürk Günü” olarak kabul edilmesinin ardından, 24 Mayıs 1935’te Güneş spor öncülüğünde “Kardeşlik Karması” düzenlendi. İstanbul’da gün boyu süren kutlamalarda Beşiktaş-Güneş spor karması ile Fenerbahçe-Galatasaray karması karşı karşıya geldi. Gösterileri yaklaşık 20 bin kişi izledi.
1926 yılında Samsun’dan başlayan kutlamalar, 1935 yılından itibaren her yıl düzenlenerek önce İstanbul, Ankara ve İzmir’e ardından tüm ülkeye dağıldı.
1938’de bayramlara eklendi
27 Mayıs 1935’te TBMM’de kabul edilen “Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkındaki 2739 sayılı kanun”da 19 Mayıs yine yer almadı. Buna göre; 30 Ağustos Zafer Bayramı, 23 Nisan Ulusal Egemenlik Bayramı, 1 Mayıs Bahar Bayramı, 1 Ocak Yılbaşı Günü olarak kabul edilmiş ve ayrıca Şeker Bayramı’nda üç, Kurban Bayramı’nda da dört gün tatil yapılmasına karar verildi. Ancak, 20 Haziran 1938’de yapılan düzenlemeyle kanun teklifine “Gençlik ve Spor Bayramı, Mayıs’ın 19’uncu günüdür” maddesi eklenerek resmen bayram ilan edildi.
19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı, 20 Haziran 1938’de 19. yıldönümünden sonra bir yasa ile kabul edildi. Halbuki Samsun’da 1926’dan, yedinci yıldönümünden itibaren “Gazi Günü” ya da “19 Mayıs Bayramı” adıyla kullandı. Atatürk, 19 Mayıs gösterilerini ölümünden 6 ay kadar önce, Ankara’da 19 Mayıs Stadyumu’nda son kez izledi.
